คาราวาน Road Safety Hero – เสริมสร้างวัฒนธรรมความปลอดภัยทางถนนในโรงเรียน

คาราวาน Road Safety Hero – เสริมสร้างวัฒนธรรมความปลอดภัยทางถนนในโรงเรียน

สสส. สำนักงานกองทุนสนับสนุนการสร้างเสริมสุขภาพ โดยศูนย์สร้างสรรค์สื่อเพื่อเด็กเยาวชนและครอบครัว (ยกกำลังสุข) ร่วมกับ กลุ่ม Harley Owners Group ภาคใต้ และ กรรมาธิการสถาปนิกทักษิณ สมาคมสถาปนิกสยาม ในพระบรมราชูปถัมภ์ 

รายงานผลการดำเนินงานกิจกรรม “Road Safety Hero: คาราวานถนนปลอดภัย ไปด้วยกัน” ระยะเวลาดำเนินการ: วันที่ 11 – 30 มิถุนายน 2568

 ความเป็นมาและบริบทของการจัดกิจกรรม

ประเทศไทยยังคงเผชิญกับปัญหาอุบัติเหตุทางถนนอย่างต่อเนื่อง โดยเฉพาะในกลุ่มเยาวชนวัยเรียน ซึ่งข้อมูลจากศูนย์อุบัติเหตุฉุกเฉินแห่งชาติระบุว่า กลุ่มอายุ 10 – 24 ปี มีอัตราการเสียชีวิตจากอุบัติเหตุทางถนนสูงเป็นลำดับต้น ๆ ของประเทศ สาเหตุหลัก ได้แก่ การไม่สวมหมวกนิรภัย การขับขี่โดยไม่มีใบขับขี่ และพฤติกรรมเสี่ยงในการใช้รถจักรยานยนต์

พื้นที่ภาคใต้ โดยเฉพาะใน 7 จังหวัด ได้แก่ กระบี่ สตูล พัทลุง สงขลา ปัตตานี ยะลา และนราธิวาส เป็นเขตพื้นที่ที่มีความหลากหลายทางวัฒนธรรม ศาสนา และสภาพแวดล้อมทางภูมิศาสตร์ การดำเนินงานเพื่อสร้างวัฒนธรรมความปลอดภัยทางถนนจึงจำเป็นต้องอาศัยแนวทางเฉพาะพื้นที่ ที่ส่งเสริมให้เด็กและเยาวชนเป็นศูนย์กลางในการสร้างความเปลี่ยนแปลง

ด้วยเหตุนี้ สำนักงานกองทุนสนับสนุนการสร้างเสริมสุขภาพ (สสส.) โดยศูนย์สร้างสรรค์สื่อเพื่อเด็ก เยาวชน และครอบครัว (ยกกำลังสุข) ร่วมกับภาคีเครือข่าย ได้แก่ กลุ่ม Harley Owners Group (H.O.G.) ภาคใต้ และกรรมาธิการสถาปนิกทักษิณ สมาคมสถาปนิกสยาม ในพระบรมราชูปถัมภ์ ได้ดำเนินโครงการ Road Safety Hero – คาราวานถนนปลอดภัยไปด้วยกัน ขึ้น เพื่อลดอุบัติเหตุในกลุ่ม “นักบิดหน้าใหม่” ผ่านการเรียนรู้แบบมีส่วนร่วมอย่างสร้างสรรค์

วัตถุประสงค์และหลักคิดของกิจกรรมครั้งนี้ เพื่อสร้างความรู้ ความตระหนัก และพฤติกรรมปลอดภัยทางถนนในกลุ่มเยาวชนอายุ 10 – 22 ปี และพัฒนาทักษะการคิดวิเคราะห์ การสื่อสาร และการออกแบบนวัตกรรมความปลอดภัยโดยเยาวชน ผ่านการส่งเสริมบทบาทของโรงเรียนเป็นพื้นที่ต้นแบบด้านวัฒนธรรมความปลอดภัยทางถนน และขับเคลื่อนเครือข่ายเยาวชน นักสื่อสารสุขภาวะ และนักออกแบบชุมชนให้ทำงานร่วมกับท้องถิ่น

แนวคิดหลัก “Road Safety Hero: คาราวานถนนปลอดภัย ไปด้วยกัน”  ใช้กรอบแนวคิดการเรียนรู้ผ่านกระบวนการ 4 รูปแบบ ได้แก่ Active Learning การเรียนรู้ผ่านการลงมือทำจริง Design Thinking การคิดเชิงออกแบบเพื่อแก้ปัญหาในบริบทชุมชน  Learning by Doing  เรียนรู้จากประสบการณ์ตรง และ Youth-Led Action  เยาวชนเป็นเจ้าของกระบวนการและขับเคลื่อนกิจกรรมด้วยตนเอง

 “Road Safety Hero: คาราวานถนนปลอดภัย ไปด้วยกัน” มีรายละเอียดกิจกรรมและรูปแบบการดำเนินงาน ดังนี้

คาราวาน Road Safety Hero กิจกรรมได้ดำเนินการในรูปแบบ “คาราวานความรู้” โดยเดินทางเข้าพื้นที่โรงเรียนใน 7 จังหวัดภาคใต้ รวม 16 แห่ง ครอบคลุมระยะทางกว่า 1,600 กิโลเมตร โดยในแต่ละโรงเรียนได้จัดกิจกรรมที่เน้นการมีส่วนร่วมของนักเรียนในรูปแบบหลากหลาย ได้แก่  เกม “ถอดรหัสจราจร” เพื่อทบทวนความรู้พื้นฐานเรื่องความปลอดภัย  Workshop “Hero Plan” ให้นักเรียนออกแบบนโยบายและมาตรการความปลอดภัยในโรงเรียน  เกม “ทางม้าลายมีชีวิต” เพื่อฝึกฝนทักษะการใช้ถนนอย่างปลอดภัย  TikTok Challenge การสร้างสื่อรณรงค์โดยเยาวชน การแสดงละครสั้นสะท้อนพฤติกรรมเสี่ยงในกลุ่มวัยรุ่น

โรงเรียนที่เข้าร่วมกิจกรรม จำนวน 16 แห่ง ครอบคลุมทุกจังหวัดที่เข้าร่วม ประกอบด้วย จังหวัดกระบี่ โรงเรียนบ้านลิกี โรงเรียนบ้านร่าหมาด โรงเรียนบ้านคลองโตนด โรงเรียนบ้านทุ่งวิทยาพัฒน์  จังหวัดพัทลุง โรงเรียนบ้านท่าแค (วันครู2500) โรงเรียนวัดอภยาราม จังหวัดสตูล โรงเรียนควนโดนวิทยา โรงเรียนบ้านปากบารา จังหวัดยะลา โรงเรียนเทศบาล4 (ธนวิถี)  โรงเรียนพัฒนาวิทยา จังหวัดนราธิวาส โรงเรียนนราสิขาลัย โรงเรียนอัตตัรกียะห์อิสลามียะห์  จังหวัดปัตตานี โรงเรียนเทศบาล ๔ วัดนพวงศาราม จังหวัดปัตตานี วิทยาลัยเทคโนโลยีการเกษตรและประมงปัตตานี จังหวัดสงขลา โรงเรียนหวังดี โรงเรียนสงขลาวิทยามูลนิธิ   

ผลผลิตและผลลัพธ์ที่เกิดขึ้น จากการจัดคาราวาน Road Safety Hero – เสริมสร้างวัฒนธรรมความปลอดภัยทางถนน ในกิจกรรม Home Room road safety school ดังนี้

ผลผลิตเชิงปริมาณ ได้แก่ เข้าถึงเยาวชนจำนวนรวม 1,465 คน  โรงเรียนเข้าร่วมทั้งหมด 16 แห่ง ครอบคลุมใน 7 จังหวัด  เกิดการคิดค้นและออกแบบสื่อ TikTok รณรงค์ความปลอดภัยกว่า 70 ผลงาน กิจกรรมเชิงปฏิบัติการรวม  48 รอบการเรียนรู้ ในแต่ละโรงเรียน

ผลลัพธ์เชิงคุณภาพ เยาวชนตระหนักรู้และเข้าใจพฤติกรรมเสี่ยงมากขึ้น ผ่านการโหวตคลิปและการประเมินพฤติกรรมจากเกม และอภิปรายกลุ่ม พบว่า นักเรียนสามารถอธิบายปัจจัยเสี่ยงจากการไม่สวมหมวก/ขับเร็ว/ซ้อนเกินได้ชัดเจน เกิดต้นแบบโรงเรียนปลอดภัย  เช่น โรงเรียนหวังดี  ได้ให้ความสำคัญกับ "เด็กข้ามปลอดภัย", โรงเรียนอัตตัรกียะห์อิสลามียะห์  เริ่มสร้างโซน "Safe Zone" หน้าโรงเรียน เกิดเครือข่ายนักสื่อสารและนักออกแบบชุมชน  เยาวชนจากหลายโรงเรียนรวมกลุ่มกันจัดทำแผนรณรงค์ระดับท้องถิ่น เพื่อขยายผลในช่วงเปิดภาคเรียนถัดไป เกิดแนวทางออกแบบกิจกรรมร่วมกับภาคี  เช่น ร่วมกับกลุ่มสถาปนิกทักษิณ ออกแบบต้นแบบป้ายจราจรเชิงสร้างสรรค์ และ สื่อความปลอดภัยทางถนนเพื่อใช้ในโรงเรียน

เสียงสะท้อนและความประทับใจ

ดร.กาญจน์ เพียรเจริญ ประธานกรรมาธิการภูมิภาคทักษิณ

“เราไม่ได้พาแค่คาราวานไปโรงเรียน แต่เรากำลังพาเมล็ดพันธุ์ความคิด ปลูกลงในหัวใจของเด็ก ๆ ให้เขาเติบโตเป็นผู้ออกแบบสังคมที่ปลอดภัยด้วยตัวเอง”

นายวชิรวิทย์ กิจนิตย์ชีว์ ผู้จัดการโครงการ

 “ความเปลี่ยนแปลงเริ่มต้นจากการฟังเด็ก และเปิดพื้นที่ให้เขาได้ลงมือทำ การได้เห็นเด็กๆ พูดเรื่องความปลอดภัยผ่านคลิป ที่เขาผลิตเอง คือคำตอบว่าเรามาถูกทางแล้ว”

ฮาบีบะฮ์ – ตัวแทนนักเรียน รร.นราสิขาลัย จ.นราธิวาส

 “ตอนแรกคิดว่าความปลอดภัยทางถนนคือเรื่องไกลตัว แต่พอได้เล่นเกม จำลองสถานการณ์ และทำสื่อเอง มันเหมือนเราเข้าไปอยู่ในเหตุการณ์จริง ทำให้เข้าใจและอยากเปลี่ยนพฤติกรรมตัวเอง”

บทเรียนและแนวทางการพัฒนาต่อ

จุดเด่นของการดำเนินงานครั้งนี้ คือการใช้รูปแบบ “คาราวาน” ที่เข้าถึงโรงเรียนในชนบทและพื้นที่ห่างไกล รวมถึงการใช้ภาษาและกิจกรรมที่เข้ากับวิถีวัยรุ่น เช่น คลิปสั้นในรูปแบบคอราส , เกมศึกษา , บทบาทสมมุติ , สื่อทดลอง ส่งผลให้เกิดการพัฒนาทักษะเยาวชนผ่านการลงมือทำจริง

ข้อเสนอเพื่อขยายผล

1. พัฒนาหลักสูตร Road Safety Hero ฉบับโรงเรียนต้นแบบ
2. เชื่อมโยงเครือข่ายเยาวชนให้ทำงานข้ามโรงเรียน
3. ส่งเสริมการมีส่วนร่วมของครูและผู้ปกครองให้เป็น “เครือข่ายร่วมสร้าง”

บทส่งท้าย
โครงการ “Road Safety Hero” เป็นตัวอย่างของการใช้กระบวนการเรียนรู้ที่ลึกซึ้ง เข้าถึง และเปลี่ยนพฤติกรรมของเยาวชนได้จริง โดยมีเป้าหมายระยะยาวในการสร้าง “วัฒนธรรมถนนปลอดภัย” ที่หยั่งรากในโรงเรียน ชุมชน และสังคม

เพราะ “ความปลอดภัยทางถนน” ไม่ใช่แค่หน้าที่ของหน่วยงานใดหน่วยงานหนึ่ง แต่คือความรับผิดชอบร่วมกันของ “เรา” ทุกคน — เริ่มต้นได้จากเด็กและเยาวชนวันนี้ เพื่ออนาคตที่ปลอดภัยของพรุ่งนี้