สำรวจพื้นที่การดำเนินงาน

ระหว่างเดือนกันยายน – พฤศจิกายน พ.ศ. 2567 รายงานผลการดำเนินงานโครงการสำรวจสถานการณ์อุบัติเหตุในชุมชน และการขับเคลื่อนการมีส่วนร่วมเพื่อลดอุบัติเหตุทางถนนในพื้นที่ภาคใต้ 

ปัญหาอุบัติเหตุทางถนนเป็นหนึ่งในสาเหตุหลักของการบาดเจ็บและเสียชีวิตในประเทศไทย โดยเฉพาะในพื้นที่ภาคใต้ ซึ่งมีบริบทความหลากหลายทั้งด้านภูมิศาสตร์ การจราจร สภาพแวดล้อม และพฤติกรรมของผู้ใช้ถนน โครงการนี้จึงมุ่งเน้นการลงพื้นที่สำรวจสถานการณ์จริง และการมีส่วนร่วมของคนในชุมชน เพื่อวางแผนเชิงรุกในการลดอุบัติเหตุทางถนนอย่างเป็นระบบ โดยประสานความร่วมมือระหว่างภาคประชาชน ท้องถิ่น สถาบันวิชาการ และภาคีเครือข่ายต่าง ๆ

สิ่งที่เกิดขึ้นจากกิจกรรมครั้งนี้ เกิดสำรวจและจัดทำฐานข้อมูลสถานการณ์ปัญหาอุบัติเหตุในชุมชน 10 แห่ง ครอบคลุม 7 จังหวัดภาคใต้ เพื่อสร้างกระบวนการมีส่วนร่วมของชุมชนในการวิเคราะห์ความเสี่ยง และออกแบบแนวทางลดอุบัติเหตุ ส่งผลให้เกิดการเตรียมการขับเคลื่อนนวัตกรรมและกิจกรรมที่เหมาะสมร่วมกับสถาบันการศึกษาและกลุ่มสถาปนิกท้องถิ่น

พื้นที่ดำเนินการ ได้แก่ พื้นที่กระบี่  ต.ศาลาด่าน, ต.คลองยาง (อ.เกาะลันตา) ผ่านความร่วมมือของสมาคมธุรกิจการท่องเที่ยวเกาะลันตา  พื้นที่สตูล ต.เจ๊ะบิลัง (อ.เมือง)  ผ่านความร่วมมือของ เทศบาลตำบลเจ๊ะบิลัง  พื้นที่พัทลุง ต.ท่าแค (อ.เมือง) ผ่านความร่วมมือของ วัดท่าแค จังหวัดพัทลุง พื้นที่สงขลา ต.บ่อยาง (อ.เมือง) ผ่านความร่วมมือของโรงเรียนสงขลาวิทยามูลนิธิ พื้นที่ปัตตานี  ต.รูสะมิแล (อ.เมือง) ผ่านความร่วมมือของเทศบาลตำบลรูสะมิแล  พื้นที่ยะลา  ต.หน้าถ้ำ, ต.ตลาดเก่า (อ.เมือง) ผ่านความร่วมมือ อบต.หน้าถ้ำ   นราธิวาส ต.ลาโละ (อ.รือเสาะ), ต.อ.เมือง ผ่านความร่วมมือของ อบต.ลาโละ 

กระบวนการดำเนินงาน ผ่านการลงพื้นที่จัดเวทีพูดคุยกับชุมชน พร้อมดำเนินการพูดคุยกับผู้นำชุมชน องค์กรท้องถิ่น โรงเรียน และเยาวชนในพื้นที่ เพื่อระดมความคิดเห็นเกี่ยวกับปัญหาอุบัติเหตุที่เกิดขึ้นและปัจจัยเสี่ยงที่เกี่ยวข้อง โดยมีการสำรวจและเก็บข้อมูลเชิงลึก สำรวจจุดเสี่ยง เช่น ทางแยก ทางม้าลาย ไร้ไฟส่องสว่าง ถนนพัง หรือพื้นที่ที่เกิดอุบัติเหตุบ่อย  สัมภาษณ์กลุ่มเป้าหมาย ได้แก่ เยาวชน คนขับจักรยานยนต์ ผู้ปกครอง และผู้สูงอายุ ใช้แบบฟอร์มการสำรวจร่วมกับการเดินสำรวจชุมชน (walkthrough survey) พร้อมวิเคราะห์ข้อมูลและจัดทำรายงานสถานการณ์รายพื้นที่ โดยข้อมูลถูกรวบรวม วิเคราะห์ และจัดทำเป็นชุดข้อมูลเชิงลึกเพื่อใช้ในการออกแบบกิจกรรมและนวัตกรรมป้องกันอุบัติเหตุที่ตอบโจทย์แต่ละชุมชน และการเชื่อมโยงกับภาคีออกแบบผ่านประสานความร่วมมือกับกลุ่มสถาปนิกทักษิณ และเครือข่ายสถาบันการศึกษาท้องถิ่น เพื่อเตรียมออกแบบนวัตกรรมชุมชน เช่น ทางข้ามปลอดภัย, ทางจักรยาน, ป้ายเตือนสร้างสรรค์ ฯลฯ

ผลผลิตที่เกิดขึ้น

1. ชุดข้อมูลสถานการณ์ปัญหาอุบัติเหตุในชุมชน 10 แห่ง ครอบคลุมข้อมูลจุดเสี่ยง พฤติกรรมเสี่ยง กลุ่มเสี่ยง และข้อเสนอจากคนในพื้นที่ โดยจำแนกตามประเด็น เช่น การไม่สวมหมวกกันน็อก, การขับรถเร็ว, ถนนไร้ไฟส่องสว่าง

2. ฐานข้อมูลดิจิทัลประกอบแผนที่จุดเสี่ยง (Risk Map)  แสดงตำแหน่งจุดเสี่ยงในแต่ละพื้นที่ และเชื่อมโยงกับภาพถ่ายและข้อมูลประกอบ เพื่อนำเสนอในรูปแบบที่เข้าใจง่ายและใช้งานได้จริงสำหรับผู้กำหนดนโยบาย

3. คู่มือแนวทางการจัดการอุบัติเหตุระดับชุมชนเบื้องต้น พัฒนาจากข้อเสนอและวิธีการที่ชาวบ้านคิดร่วมกัน เช่น กติกาชุมชนเรื่องความปลอดภัยทางถนน, การเฝ้าระวังร่วมกับเยาวชน

4. การวางกรอบแนวทางขับเคลื่อนร่วมกับเยาวชนและนักออกแบบ เพื่อเตรียมการพัฒนาเป็นกิจกรรม "ชุมชนดีไซน์ลดอุบัติเหตุ" โดยคนรุ่นใหม่ในแต่ละจังหวัด

 ผลลัพธ์จากการดำเนินงาน

1. เกิดความตระหนักรู้ในชุมชนต่อปัญหาอุบัติเหตุทางถนน ชาวบ้าน เยาวชน และหน่วยงานท้องถิ่นมีความเข้าใจมากขึ้นเกี่ยวกับสาเหตุของอุบัติเหตุในพื้นที่ของตน และรู้สึกมีส่วนร่วมในการแก้ปัญหา

2. มีการรวมตัวของภาคีในพื้นที่ อปท. โรงเรียน ผู้นำศาสนา ชมรมจักรยานยนต์ และกลุ่มเด็กและเยาวชนเริ่มทำงานร่วมกันในการออกแบบและนำเสนอนวัตกรรมในชุมชน

3. ส่งเสริมกระบวนการคิดเชิงระบบเพื่อออกแบบการป้องกันอุบัติเหตุ โดยเฉพาะในเยาวชนที่เข้าร่วมกระบวนการเก็บข้อมูล ทำให้เกิดการเรียนรู้และออกแบบร่วมกับนักออกแบบเมืองในระยะต่อไป

4. มีการใช้ข้อมูลเพื่อพัฒนาแผนงานในระดับพื้นที่และเขตสุขภาพ ข้อมูลเชิงลึกถูกส่งต่อให้ อบจ., สาธารณสุขจังหวัด และหน่วยงานในเขตสุขภาพ เพื่อนำไปใช้ต่อยอดเชิงนโยบายหรือขอรับงบประมาณสนับสนุนการดำเนินการในระยะยาว

แนวทางการดำเนินงานต่อไป สามารถนำข้อมูลที่ได้เข้าสู่กระบวนการ “Design for Road Safety” โดยเยาวชนในพื้นที่ ส่งผลให้เกิดการจัดเวทีร่วมออกแบบกิจกรรมสร้างสรรค์และนวัตกรรมชุมชนร่วมกับเครือข่ายสถาปนิกทักษิณ และการต่อยอดผลจากการสำรวจสู่กิจกรรมรณรงค์ และสื่อสารสาธารณะในระดับจังหวัดและภูมิภาค

สรุปผลการดำเนินงานครั้งนี้
การดำเนินงานระหว่างเดือนกันยายน – พฤศจิกายน พ.ศ. 2567 ได้ปูพื้นฐานสำคัญในการขับเคลื่อน “ชุมชนปลอดภัยทางถนน” ด้วยฐานข้อมูลจริงจากพื้นที่ 10 ชุมชนใน 7 จังหวัดภาคใต้ ซึ่งจะเป็นรากฐานในการพัฒนาแผนงานและนวัตกรรมอย่างมีส่วนร่วม เพื่อป้องกันอุบัติเหตุอย่างยั่งยืน โดยอาศัยพลังของคนรุ่นใหม่ ชุมชนท้องถิ่น และภาคีเครือข่ายในการร่วมออกแบบและขับเคลื่อนการเปลี่ยนแปลงร่วมกันในอนาคต